Ieder jaar gebeuren er ernstige ongelukken met gasinstallaties aan boord van schepen, waarbij gewonden en zelfs doden vallen.
Gas is een heel handig product, maar niet geheel ongevaarlijk. Een goed aangelegde en regelmatig gecontroleerde installatie en een zorgvuldig gebruik hiervan houden de risico?s beperkt. Hiervoor is het belangrijk om enige kennis van de eigenschappen van aan boord van schepen gebruikte gassoorten, propaan en butaan, te hebben, zodat u zich bewust bent van de gevaren.
Eigenschappen en kenmerken van propaan en butaan
- Beide gassen zijn zwaarder dan lucht, zodat ze bij lekkage onder in het schip zullen verzamelen.
- Bij kleine concentraties zijn de gassen explosief. De explosie grens van propaan ligt tussen de 2 en 11,1 vol%, die van butaan tussen 1,7 en 9 vol%, met andere woorden, twee delen gas op 100 delen lucht vormt al een uiterst explosief mengsel.
- In de gasflessen zoals wij die aan boord gebruiken is het gas in vloeibare vorm opgeslagen onder druk. Als vloeibaar propaan over gaat in gasvorm neemt het vollume toe, namelijk 273 keer. Bij butaan is dit 234 keer. Gebruik de flessen dus altijd staand. Als er vloeibaar gas in de gasleiding komt, zal dit bij het uittreden uit uw gasfornuis onmiddellijk ruim 200 keer in volume toenemen met als resultaat een steekvlam!
- Zorg voor voldoende frisse lucht voor de verbranding van gas. Onvolldeige verbranding kan leiden tot het ontstaan van koolmonoxide, een geurloos dodelijk gas. Voor een gemiddeld jachtfornuisje is een ventilatieopening van 3,24 dm? vereist.
Wees bewust van bovenstaande bij het gebruik van uw gasinstallatie aan boord en ga er zorgvuldig mee om; u speelt letterlijk met vuur!
Waarom iedere drie jaar een gaskeuring?
Een schip is geen statisch ding; een schip rolt en stampt op de golven, het rilt als de motor loopt. Door al deze bewegingen worden de gebruikte koppelingen en leidingen zwaar belast. Hierdoor kan lekkage ontstaan door losgetrilde koppelingen, geschavielde slangen of leidingen.
Bovendien zijn de gebruikte materialen onderhevig aan veroudering: de uitgegloeide koperleidingen verharden en de messing koppelingen worden bros.
Het is dus echt geen luxe om een keer per drie jaar de gasinstallatie na te lopen op defecten, en om deze met lucht af te persen, zodat zeker is dat de installatie nog steeds gasdicht is. Tezamen met zorgvuldig gebruik worden hiermee de risico’s aanzienlijk verkleind. U wilt dit toch ook niet??
Aanleg gasinstallatie
Een bertrouwbare gasinstallatie begint met een goede aanleg hiervan.
Sinds de invoering van het CE keurmerk voor pleziervaartuigen moeten alle nieuw gebouwde schepen voldoen aan een groot aantal eisen. Voor de gasinstallatie betekent dit, dat deze moet zijn aangelegd volgens de ISO norm 10239. Hierin zijn de voorschriften vastgelegd waaraan een gasveilige installatie moet voldoen. De Hiswa heeft deze eisen overgenomen voor het verstrekken van een gasveilig certificaat.
schepen die zijn gebouwd voor 1998, toen de wet pleziervaartuigen van kracht werd, voldoen meestal niet aan deze eisen. Dit betekent niet, dat deze installaties per definitie onveilig zijn, maar er zijn er veel die voor verbetering vatbaar zijn. Uiteraard varen er ook nog steeds schepen rond, die een absoluut gevaar vormen voor de opvarende zelf en hun omgeving.
afgezien van de ISO-norm kom je met gezond verstand natuurlijk ook een heel eind, waarbij ervaringen uit het verleden vaak erg leerzaam zijn geweest.
Zo is de gasfles in het keukenkastje inmiddels (bijna) verleden tijd (helaas bijna, ik trof er onlangs nog een aan!). de gasbun is toch een geaccepteerde oplossing voor het bergen van de flessen, met een afvoer naar buiten om lekkend gas op een veilige manier kwijt te raken. Waar niet altijd voldoende aandacht aan wordt besteed is aan de gasdichtheid van de bun ten opzichte van het interieur.
Met name de doorvoer van de leiding is hierbij aandachtspunt.
Voorts moet de leiding voorzien zijn van voldoende beugeltjes, zodat de gevoeligheid voor trillen en?bewegen zoveel mogelijk wordt beperkt.
Bij gebruik van knelkoppelingen moeten deze zorgvuldig gemonteerd worden en niet te strak worden aangedraaid. Het gebruik van steunbusjes om de leiding ter plekke van de knelring in de koppeling te verstevigen wordt zeer aanbevolen. Dit garandeert ook op langere termijn als de veerkracht uit de materialen gaat ook nog een goede afdichting.
Er mogen uitsluitend kogelafsluiters worden gebruikt. Plugafsluiters en naaldafsluiters zijn niet meer toegestaan, omdat deze niet betrouwbaar genoeg zijn.
Voorts is het aanbevelenswaardig om slangen met aangewalste koppelingen te gebruiken in plaats van tules en slangenklemmen. In het laatste geval wordt bij het verwisselen van de slangen aan de apparatuur getrokken en geduwd, waarbij gemakkelijk iets kan gaan lekken. Het vervangen van een slang met wartels gaat veel gecontroleerder. Bovendien worden slangenklemmen soms zo strak aangedraaid, dat deze de slang beschadigt.
Apparatuur
Let op, dat de gebruikte apparatuur voorzien is van een thermische beveiliging. Mocht de vlam uitwaaien, dan sluit de gastoevoer automatisch, zodat er geen gevaarlijke situaties ontstaan. Er is nog veel apparatuur te koop die niet is beveiligd; dit is camping apparatuur en niet geschikt voor aan boord.
